Laat ik deze recensie beginnen met te vermelden dat ik een grondige hekel heb aan musicalfilms. De fusie tussen toneel en witte doek bevalt me niet zo, en films als Chicago zullen dan ook van mij geen hoge beoordelingen krijgen. De reden voor deze onvrede ligt met name in het feit dat met de implementatie van musical-elementen een film vrijwel altijd kracht verliest op het gebied van plot, de performances van acteurs, en overtuigingskracht. Aarzelend betrad ik dan ook de filmzaal waar Les Misérables werd afgespeeld, want ik twijfelde sterk of deze musicalfilm het wél waar kon maken.
Hongerig gepeupel
Les Misérables, gebaseerd op een toneelstuk en roman, speelt zich af in het negentiende-eeuwse Frankrijk. Een Frankrijk dat een kleine twintig jaar lang heeft gezucht en gezwoegd door oorlog in en oorlog uit te zijn getrokken onder leiding van Napoleon. De levensstandaard van het gepeupel is nog weinig verbeterd na de Franse Revolutie van 1789, en een arme tuinier genaamd Jean Valjean (Hugh Jackman) voelt zich onder die omstandigheden genoodzaakt om een brood te stelen om het kind van zijn zus te voeden. Hij wordt echter gepakt, krijgt het nummer 24601 toegewezen, en zit uiteindelijk negentien jaar gevangenisstraf uit. De wet, verpersoonlijkt door gevangenisbewaker en later inspecteur Javerts (Russel Crowe), laat hem echter niet met rust na zijn vrijlating.
“I am Jean Valjean!”
Een gebroken en hartverscheurende Jackman trekt je die eerste minuten mee in de film met een Oscar-waardige performance, waarin hij uiteindelijk zijn verleden van zich afwerpt en onder het alibi van Monsieur Madeleine zijn heil zoekt; nu op de vlucht voor de politie, Javerts. Monsieur Madeleine boert goed en wordt burgemeester van het dorp Montreuil-sur-Mer. Door een toeval van omstandigheden wordt Javerts daar gestationeerd als inspecteur. Niemand heeft echter door wat voor geheimen Monsieur Madeleine met zich meedraagt, ook Javerts niet. De verwarring en angst die de komst van Javerts echter oproepen bij Valjean zorgen ervoor dat zonder zijn toeziend oog een van zijn werknemers, een vrouw genaamd Fantine (Anne Hathaway), op straat gegooid wordt.
Fantine heeft echter een zieke dochter waar ze voor moet zorgen, en raakt op straat al haar waardigheid kwijt in een poging om geld bij elkaar te sprokkelen voor de gezondheid van haar kind. Wanneer Valjean haar later toevallig tegenkomt herkent hij zijn voormalige werknemer, en laat hij haar opnemen in een ziekenhuis. Het is echter al te laat. Fantine, ernstig verzwakt door de barre omstandigheden op straat, overlijdt kort daarna. Valjean neemt zich voor om Cosette een zelfde lot te besparen
Op de vlucht
Javert is ondertussen achter de ware identiteit van Valjean gekomen, maar de laatste weet uit handen van zijn bloedhond te blijven, en spoedt zich richting Cosette. De film neemt hier een iets meer humoristische setting aan, met de entree van de herbergier Thénardier (Sacha Baron Cohen) en zijn vrouw (Helena Bonham Carter). Na ontroerd te zijn door het levensverhaal van Valjean en Fantine komt deze andere toon misschien wel als een welkome afwisseling, maar voelt deze tegelijkertijd ook wat onnatuurlijk aan. Het gedempte gelach in een zaal die kort daarvoor muisstil was toen Fantine overleed, vormt zacht gezegd een scherp contrast met met het overwegend melodramatische karakter van de film.
Melodrama kent natuurlijk ook een verplicht nummertje romantiek, wat wordt beantwoord in Les Misérables met de liefde tussen een volwassen geworden Cosette en de revolutionair Marius. Deze liefde wordt echter bedreigd door een rumoerig Parijs dat opnieuw bezield is met de revolutiegeest, en Javerts die altijd nog op de hielen zit van Valjean. Wat betreft plotontwikkeling hoeft niemand zich dus zorgen te maken, want de kracht van de roman en het toneelstuk blijven wat dat betreft fier overeind staan. Ook de zang uit het toneelstuk weet zich staande te houden.
Musicalfilm…?
Want Les Misérables is natuurlijk een musicalfilm, en in die hoedanigheid wordt er in plaats van een steekspel tussen dialogen voortdurend doorgeschakeld van lied naar lied. In tegenstelling tot veel andere films in dit genre weet Les Misérables deze zang uitstekend te incorporeren. Vrijwel geen moment voelt een solo onnatuurlijk aan, en dankzij de kwaliteiten van Jackman, Crowe en Hathaway, van wie er minstens één ongetwijfeld een Oscar zal binnenslepen voor hun rollen in Les Misérables, boet de film niet in aan overtuigingskracht. Het nadeel van zulke uitstekende acteurs is wel dat er af en toe een valse noot te horen zal zijn. Tegelijkertijd zijn sommige rollen, zoals die van bijvoorbeeld Marius, opgepikt door acteurs die veelal op het toneel hun brood verdienen. Hoewel hun zangkwaliteiten zonder meer uitstekend zijn, presteren deze ‘Broadwaysterren’ op het gebied van acteren beduidend minder dan het eerder genoemde trio.
Goed kijken en opletten is daarnaast ook een aanrader bij Les Misérables. De aandacht voor details in omgevingen die het verhaal en de acteurs ondersteunen mag namelijk niet onbesproken blijven. Een aantal voorbeelden zijn: een voetganger die in een steeg plotseling voorbij loopt wanneer er gezongen wordt over vreemdelingen op straat; de lijkkisten die vooraan de barricade liggen en een doemscenario voorspellen voor de jonge revolutionairen; en een schildering van een groot, alwetend oog op een muur, wanneer in een lied een smeekbede richting God wordt gedaan. Deze dynamische omgeving zorgt ervoor dat de film je volledige aandacht eist en verdient. Eigenlijk hoor je dan ook geen moment je ogen door de zaal te laten dwalen, want er gebeurt genoeg op het scherm.
Conclusie
Les Misérables heeft mijn mening niet doen veranderen over Chicago. Wel heeft het ervoor gezorgd dat ik voortaan met minder vooroordelen naar een dergelijke musicalfilm zal gaan. Les Misérables bewijst namelijk dat de fusie tussen toneel en witte doek kan werken. Zo’n tweeënhalf uur lang zal je waarschijnlijk je ogen niet van het scherm af kunnen houden, volledig in beslag genomen door de gebeurtenissen op het doek, de geweldige performances van de acteurs, de bij tijd en wijlen bombastische muziek, en de prachtige cinematografie. Vast staat dan ook dat Les Misérables een grote kanshebber zal zijn voor een aantal belangrijke Oscars. Een positie die de film absoluut verdient.