Als je aan exorcisme denkt, dan schiet je waarschijnlijk al snel de titel van de moeder aller bezetenheidsfilms te binnen: The Exorcist. In theorie lijkt The Rite zich op te willen werpen tot een realistischer film over deze materie. Niet alleen wordt er aan het begin van de film gemeld dat alles wat we te zien krijgen is gebaseerd op ware gebeurtenissen, ook wordt expliciet de confrontatie met The Exorcist aangegaan. Het begin is erg hoopgevend. Helaas verzandt ook The Rite uiteindelijk in clichés.
Hbo demonen-uitdrijven
Michael Kovak (Colin O’Donoghue) is opgegroeid met de dood. Letterlijk, want zijn vader (Rutger Hauer) runt een mortuarium in hun huis. Michael ziet het niet zitten om in de voetsporen van zijn vader te treden en besluit daarom maar priester te worden. Dat is – om volstrekt onbekende reden – kennelijk het enige alternatief. Hij twijfelt hevig aan zijn geloof en wanneer hij bijna klaar is met zijn opleiding besluit hij dan ook dat het toch niet helemaal zijn ding is. Eén van de priesters ziet het echter helemaal in hem zitten en hij haalt Michael over om zich dan maar in te schrijven voor de nieuwe cursus exorcisme die het Vaticaan aanbiedt.
Via één van de docenten van die cursus belandt Michael bij Vader Lucas Trevant (Anthony Hopkins). Lucas is een onorthodoxe, maar succesvolle exorcist. Hij zou al ruim duizend uitdrijvingen op zijn naam hebben staan. Een ouwe rot in het vak dus. Aan hem dan ook de taak om Michael te overtuigen van het bestaan van God. En van de Duivel in het bijzonder.
What did you expect? Spinning heads? Pea soup?
Het is deze Vader Lucas die openlijk verwijst naar The Exorcist. Na de eerste beelden van een uitdrijving in volle gang lijkt Michael nogal teleurgesteld. Deze eerste scène is ook inderdaad vrij tam. “Is that all?” wil Michael weten. “What did you expect?” is de wedervraag van Vader Lucas. “Spinning heads? Pea soup?” De achterliggende boodschap is duidelijk. The Exorcist was nogal over de top en The Rite is minder op sensatie belust. Hier wordt er naar gestreefd om realistischer over te komen.
Erg jammer is dat daar in het vervolg van de film niet aan vast wordt gehouden. Hoewel de eerste uitdrijving er op lijkt te wijzen dat The Rite meer gericht is op de materie zelf dan op het sensatie gehalte, krijgen we in latere scènes toch weer te maken met verwrongen stemmen, getransformeerde gezichten en seksueel gefrustreerde demonen. Waarom je blijkbaar grote spijkers uit gaat kotsen wanneer er een demoon in je lichaam rondhangt is ook een raadsel.
Natuurlijk zijn er ook pluspunten. Anthony Hopkins is perfect gecast. De rol van cynische en excentrieke exorcist lijkt hem op het lijf geschreven. Daarnaast is Michael Kovak een interessante hoofdpersoon, al ontbreekt er zoals gezegd een duidelijke motivatie voor hem om priester te worden. Zijn twijfel aan het bestaan van God en de Duivel en de manier waarop de demon hem toespreekt maken je nieuwsgierig naar hoe hij zich ontwikkelt en of hij uiteindelijk overstag gaat door alles wat hij in de leer bij Vader Lucas te zien krijgt. Toch blijven er ook belangrijke delen rondom zijn persoon onderbelicht en dat is jammer.
Conclusie
The Rite heeft zijn sterke punten en het is zeker een vermakelijke film. Anthony Hopkins presteert als vanouds en in deze film wordt wat dieper ingegaan op de relatie tussen exorcisme, de duivel en het Christendom. Waar The Rite op voorhand lijkt een serieuzere tegenhanger van The Exorcist en soortgelijke films te gaan worden, wordt er ook deze keer helaas voor gekozen om sensatie boven diepgang te laten gaan. Dat leidt weer tot de nodige clichés. Juist op dit punt had The Rite het in zich om zich van voorgangers te onderscheiden.
