Kunnen games kunst zijn?

Het vraagstuk of games tot kunst kunnen behoren is in zijn geheel niet nieuw, maar blijft desalniettemin altijd een even interessante discussie. Sommigen zijn van mening dat wanneer je boeken of films tot kunst kunt verheffen, waarom zou het dan onmogelijk zijn voor games om dat privilege te behalen? Het hangt echter allemaal van je zienswijze af.

Deel van het geheel

Opvallend genoeg is het zo dat eigenlijk altijd dezelfde titels worden genoemd als er over games in combinatie met kunst wordt gepraat. Nog opvallender is het feit dat dit eigenlijk altijd spellen zijn met bepaalde kenmerken. Zo worden maar al te vaak titels met een aparte grafische stijl genoemd, die aanspraak zouden kunnen maken op de term kunst, zoals een Ōkami. Echter, is er hierbij één groot probleem. Beschouw je dan de spellen an sich als kunst of beoordeel je alleen hun buitenkant? Ōkami wordt namelijk vaak kunstig genoemd vanwege de gelijkenis met de Oost-Aziatische sumi-e-stijl, waardoor de speler zich waant in een Japans inktschilderij, maar de grafische stijl is bij lange na niet alles wat een game is, want anders beoordeel je een spel slechts alsof het een schilderij is.

Met dezelfde denkwijze is het ook mogelijk een einde te maken aan het tot kunst verheffen van games die een goed plot kennen. Een spel als het recentelijk uitgebrachte Ghost Trick: Phantom Detective bevat bijvoorbeeld een zeer sterk verhaal, maar je bekijkt een spel dan ware het literatuur. En wees nou eens echt eerlijk tegen jezelf: kan een game qua grafische stijl een wonderlijk schilderij, of qua verhaal een briljant boek verslaan? Nee, dat kan niet. Een spel is juist zo sterk door diens totaalpakket; de wisselwerking van verhaal, beeld, geluid en interactie.

Games als sport?

Toch vormt juist die interactie een groot discussiepunt. Een schilderij blijft altijd hetzelfde en een film verloopt altijd op dezelfde manier: er is geen enkele variatie mogelijk. In een game is dit echter niet het geval, want iets waar je zelf invloed op kunt uitoefenen is niet statisch. De speler kan namelijk zelf bepalen wat er gebeurt en kan bovendien eigen keuzes maken. Een spel kan met en tegen anderen gespeeld worden en zelfs toernooien kunnen worden gehouden. In dat opzicht lijkt een game feitelijk meer op sport, dan op een kunstobject.

Laten we het geheel echter even breder bekijken. Hoewel een schilderij, een film, of een boek, statisch zijn, verschilt de manier waarop je ernaar kijkt per individu. De één vindt de ene passage de mooiste ooit, de ander kan zich heel erg vinden in het kleurgebruik van een artiest. Het perspectief verschilt per persoon, iets wat je ook kunt doortrekken naar de kunst. Of iets überhaupt kunst genoemd kan worden, is namelijk slechts een kwestie van perspectief. Aangezien games juist heel veel verschillende aspecten bevatten, zijn juist deze zienswijzen per persoon groter.

Massavermaak

Of iets esthetisch gezien mooi is, is een kwestie van smaak, daar kan iedereen zich in vinden. Of iets tot de kunst behoord, is net zo goed een kwestie van smaak. Toch is er eigenlijk altijd een scheiding geweest tussen de hogere en lagere kunst, literatuur en lectuur zo je wilt. Ondanks dat deze termen regelmatig aangevallen zijn in verscheidene artikelen, kun je ware kunst eenvoudig tegenover massavermaak plaatsen. Populaire games, zoals een Call of Duty of een Assassin’s Creed: Brotherhood, hoe goed ook, komen hier echter bij lange na niet in de buurt. Massavermaak heeft namelijk nooit tot kunst weten te behoren. Dat een titel populair is wil overigens niets zeggen over of iets kunst is, maar vaak geldt wel de regel dat als bijvoorbeeld een boek wordt geschreven met het aanspreken van het grote publiek voor ogen, deze geen kunst is.

Zoals eerder aangegeven is juist de mix van verscheidene aspecten hetgeen games uniek maakt. Daar waar alle onderdelen briljant zijn uitgewerkt, zou je wellicht aan kunnen voeren dat een game toch echt tot kunst zou kunnen worden gerekend. De titels die ik echter voor ogen heb als ik denk aan kunst in games vallen hier echter in hun geheel niet onder. De kunst-en-games-discussie kwam namelijk pas echt weer in me op na het bijzondere spel Flower te hebben gespeeld.

Bloemenkunst

In Flower neem je eigenlijk de rol op je van de wind. Je begint met één enkel bloemblaadje en telkens als er een bloemknop wordt gepasseerd, gaat deze open en schenkt deze jou één van haar bloemblaadjes. Aan het begin is de hele wereld zwart-wit, maar naarmate er meer bloemen uit zijn gekomen zal de wereld meer kleur beginnen te vertonen. Jij brengt als speler dus eigenlijk leven in een duistere wereld. Met name bijzonder is dat de wereld, waarin jij je als speler bevindt, volledig bestaat uit natuur, de invloed van de mens is nergens in doorgedrongen. Hoe anders is dat bij het startscherm waarin je een donkere, verdorven stad ziet met als enige licht verschillende bepotte bloemen. De verscheidene analyses die je van dit vrij simpele, maar zeer briljante, spelletje kunt maken, zijn zeer uiteenlopend, maar de meest voor de hand liggende is de negatieve invloed van de mens op de natuur.

Muziek, films, schilderijen en ook spellen beroeren mij eigenlijk sporadisch, maar op een of andere manier wist Flower één van de weinigen te zijn die dat wel is gelukt. Het simplisme, de rustieke, maar toch ook zeker treurige, achtergrondmuziek, de langzaam vallende regendruppels; de donkere wereld: ze wisten mij diep te raken. Juist die combinatie van alle aanwezige elementen maken Flower tot een waar kunstwerk. Het is niet per se zo dat elk element apart erg sterk is, maar juist het totaalpakket maakt het tot wat het is: kunst.

Games als kunst

Met name indie-games of cultspellen, net als arthouse-films, verdienen de stempel kunst mijns inziens dus het meeste. Een Flower, maar denk ook zeker aan een Tim Schafer- of Suda51-spel, kunnen zeker tot kunst worden gerekend. Ondanks dat het natuurlijk altijd een kwestie van perspectief blijft, zoals alles in het leven, komen deze spellen toch wel het meeste in de buurt. Games als kunst kan dus, maar lang niet allen, want ook in de game-industrie kan er een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen kunst en pure kitsch.